وضعیت مسمومیت غذایی بوتولیسم در ایران (۱۳۸۶ -۱۳۸۲) از دیدگاه بهداشت مواد غذایی

مقدمه: مسمومیت غذایی بوتولیسم یکی از خطرناک ترین مسمومیت های غذایی است که در اثرمصرف مواد غذایی آلوده به ویژه انواع غذاهای کنسرو شده گیاهی و گوشتی، فرآورده های دریایی تهیه شده به روش سنتی (ماهی شور دودی شده، ماهی تخمیر شده، اشپل) و به ندرت فرآورده های لبنی رخ می دهد. این بیماری یکی از مشکلات بهداشتی برخی از کشورهای جهان به ویژه ایران محسوب شده و میزان وقوع آن در کشورهای مختلف متغیر می باشد. هدف از انجام این مطالعه بررسی این مسمومیت غذایی دریک دوره پنج ساله در ایران از دیدگاه بهداشت مواد غذایی بوده است. روش کار: در این مطالعه مقطعی، اطلاعات مربوط به موارد وقوع مسمومیت غذایی بوتولیسم در ایران طی سال های 1386-1382 بر حسب استان های مختلف کشور، مواد غذایی ایجاد کننده مسمومیت، نوع فرآوری مواد غذایی، توزیع فراوانی در مناطق شهری و روستایی، جنس و تیپ های شایع کلستریدیوم بوتولینیوم در ایران جمع آوری و از نظر اپیدمیولوژیکی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: در این دوره پنج ساله جمعاً 341 مورد مشکوک به بوتولیسم در ایران به ثبت رسیده است که بیشترین و کمترین موارد آن مربوط به سال های 1386 (86/28% موارد) و 1382 (6/12%) می باشد. در بین استان های مورد مطالعه بیشترین و کمترین موارد مسمومیت به ترتیب مربوط به استان های گیلان با 90 مورد (39/26%) و آذربایجان غربی با 4 مورد (17/1%) بوده است. ماهی شور و اشپل با 08/31% موارد، به عنوان شایع ترین مواد غذایی ایجادکننده بوتولیسم شناخته شدند. همچنین میزان وقوع مسمومیت در مناطق روستایی (59/56%) به طور معناداری بیش از مناطق شهری (29/39%) بوده ویکی از مهم ترین علل وقوع مسمومیت بوتولیسم تهیه و مصرف مواد غذایی کنسروی در منازل (07/53%) تعیین گردید. به علاوه مطالعه حاضر نشان داد تیپ های e و a به ترتیب با 5/32% (47% - 18%) و 5/27% (3/41% -7/13%) موارد مثبت، با فاصله اطمینان 95%، به عنوان شایع ترین تیپ های ایجادکننده مسمومیت غذایی بوتولیسم در ایران مطرح هستند. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد تعداد موارد وقوع مسمومیت غذایی بوتولیسم طی سال های 1382 تا 1386 در ایران رو به افزایش بوده است که شاید یکی از دلایل آن توجه بیشتر به ثبت و گزارش بیماری در سال های اخیر باشد. اقداماتی همچون آموزش بهداشت عمومی، عدم استفاده از روش های سنتی و غیربهداشتی در عمل آوری مواد غذایی، استفاده از حرارت کافی در هنگام مصرف، عدم مصرف مواد لبنی غیرپاستوریزه و کنترل و نظارت منظم مسؤولین بهداشتی می توانند در پیشگیری از بروز این مسمومیت غذایی خطرناک مؤثر واقع گردند.